Mikrolokomotywa polskiej gospodarki
Struktura sektora przedsiębiorstw w Polsce według klas wielkości od kilku
lat nie ulega istotnym zmianom. Obecnie sektor MSP (Małych i średnich przedsiębiorstw) zdominowany jest przez
najmniejsze podmioty, czyli mikroprzedsiębiorstwa. Zatrudniają one od 0-9 osób w firmie.
W Polsce w 2009 roku w systemie REGON zarejestrowane
było 3737789 małych i średnich podmiotów, z czego blisko 95% stanowią
mikroprzedsiębiorstwa, 4% to małe przedsiębiorstwa, a niespełna 1% stanowią
średnie podmioty. Sektor MSP dominuje w branży handlowej, usługach naprawczych,
budownictwie, przetwórstwie przemysłowym oraz usługach hotelarskich i
gastronomicznych. W pewnych dziedzinach udział przedsiębiorstw sektora MSP (np.
przemysł, transport) maleje, zaś w innych dziedzinach obserwuje się ożywienie w
wzroście oraz w liczbie zatrudnianych na etat. W 2009 r. liczba nowo zarejestrowanych
podmiotów wyniosła prawie 350 tys., a więc najwięcej od 2000 r. Jednocześnie
znacząco wzrosła liczba podmiotów wyrejestrowanych, na co zasadniczy wpływ
miała aktualizacja rejestru REGON, wynikająca z wprowadzenia nowej klasyfikacji
PKD 2007.
W porównaniu do struktury firm MSP działających
w UE-27, uwagę zwraca ponad dwukrotnie większy w UE
odsetek firm małych (7%), dość zbliżony udział
firm średnich (1,1%) oraz identyczny odsetek firm dużych
(0,2%). W konsekwencji wyraźnie mniejszy niż
w Polsce jest udział firm mikro (91,8%). W Polsce istnieje najmniej
małych firm w porównaniu z innymi krajami członkowskimi UE ponadto znajdujemy
się w czołówce krajów posiadających najwięcej mikroprzedsiębiorstw. Co oznacza,
że Polacy chętniej zakładają najmniejsze firmy, a nie firmy średnie czy małe,
które wymagają większych nakładów kapitałowych. Blisko 90% nowozakładanych
przedsiębiorstw w Polsce należy do osób fizycznych. Ponadto w jednym
przedsiębiorstwie znajduje pracę od 2 do 3 osób, przy czym w blisko 70%
nowozakładanych przedsiębiorstwach pracuje tylko 1 osoba. Mikropodmioty
w wielu przypadkach zakładane są spontanicznie, nie do końca są to decyzje
przemyślane, bo współczynnik przeżywalności tych podmiotów jest najniższy.
Ponadto polskie mikrofirmy nie chcą się rozwijać pod kątem zwiększania liczby
pracowników, ponieważ nakłada to na nich dodatkowe obowiązki prawne i
biurokratyczne. Przedsiębiorcy bardziej preferują założyć kolejny mikropodmiot,
niż rozszerzać obecny.
Takie
rozdrobnienie działalności ma na celu minimalizację ryzyka i ewentualnych strat
zainwestowanego kapitału. Zdecydowanie częściej zysk osiągają przedsiębiorstwa
osób fizycznych (83,1%) niż prawnych (45,4%), a także niezatrudniające
pracowników najemnych (82,2%) niż z zatrudnionymi (76,0%). Osoby prawne
dysponują odpowiednim zapleczem finansowym i mimo ponoszenia strat mogą kontynuować
działalność pomimo zamykania pierwszego roku funkcjonowania ujemnym wynikiem
finansowym. Ponadto przeciętna liczba istniejących MSP na 1000 mieszkańców jest
dalej poniżej średniej unijnej. W Polsce przypada 368 małych i średnich firm na
1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym, gdzie dla porównania w Czechach 860 MSP.
Tak silnie rozdrobniony polski sektor MSP utrudnia zwiększenie konkurencyjności
i innowacyjności na tle innych krajów UE, ponieważ w polskich mikrofirmach
istnieje stosunkowo niski poziom świadomości inwestycyjnej.
Z punktu
widzenia kryterium geograficznego rozwój sektora MSP w Polsce jest
nierównomierny. Przyczyna tkwi w różnorodnych, odmiennych warunkach działania i
rozwoju dla przedsiębiorstw sektora MSP poszczególnych regionów takich jak:
nierównomiernie rozwinięta struktura gospodarcza, poziom dochodów ludności,
poziomu rozwoju instytucji otoczenia biznesu, czy aktywności samorządów,
obecność wykwalifikowanych pracowników. Rozwój małej przedsiębiorczości na terenach słabo
rozwiniętych gospodarczo wydaje się być jednym ze sposobów wyrównywania
dysproporcji w rozwoju gospodarczym pomiędzy wiodącymi regionami w Polsce a regionami uboższymi, które często są mało
atrakcyjne dla dużych inwestorów. Funkcjonujące w tych regionach MSP, poprzez
zwiększenie poziomu zatrudnienia oraz zaspokajanie bieżących potrzeb
zamieszkałej tam ludności, pozytywnie wpływają na rozwój społeczności
lokalnych. Tym samym przyczyniają się one do rozwiązania szeregu problemów nie
tylko gospodarczych, ale również społecznych.
Najmniej przedsiębiorstw powstaje
i funkcjonuje w województwach wschodnich, a najwięcej funkcjonuje w Polsce centralnej,
zachodniej i południowej. Najwyższa liczba przedsiębiorstw aktywnych w Polsce w
przeliczeniu na tysiąc mieszkańców występuje w województwie zachodniopomorskim
(63 firmy) oraz pomorskim (58 firm). Województwo mazowieckie znalazło się pod
tym względem na trzecim miejscu. Najgorzej pod tym względem wypada województwo
lubelskie oraz podkarpackie (odpowiednio 33 i 36 firm na tysiąc mieszkańców).Co
świadczy o niskim poziomie przedsiębiorczości tych regionów oraz o możliwych
namacalnych zapasach utworzenia MSP w tych terenach. W 2005 roku blisko
30% MSP działało jedynie w dwóch województwach: mazowieckim i śląskim, dając
zatrudnienie ponad 1/3 wszystkich osób zatrudnionych w MSP.
Przeciętna
wielkość zatrudnienia na umowę o pracę w przedsiębiorstwie MSP jest bardzo
zróżnicowana kształtuje się od 0,8 osoby w mikrofirmie do 99,8 osoby w średniej
firmie. W przypadku mikroprzedsiębiorstw dużą część stanowią firmy bazujące na
samozatrudnieniu, dlatego zatrudnienie w grupie mikroprzedsiębiorstw jest
bardzo niskie. Przeciętna liczba osób znajdujących zatrudnienie w danym
przedsiębiorstwie jest wyższa, ponieważ dość częstą praktyką jest zatrudnianie
pracowników na umowę o dzieło czy umowę zlecenie, co znacznie obniża koszty
zatrudnienia pracownika oraz pozwala na większą elastyczność w doborze kadry
dla przedsiębiorstwa. Najbardziej jest to widoczne w tych branżach gdzie popyt
na dobra i usługi jest silnie uzależniony od sezonowości (np. budownictwo,
edukacja, hotele i restauracje)oraz w mikrofirmach. Statystyczne unijne małe i
średnie przedsiębiorstwo zatrudnia 6,8 osoby na umowę o pracę, polskie MSP
zatrudnia 5,7 osoby, co świadczy o dużym rozdrobnieniu polskiego sektora.
Najwięcej osób zatrudniają małe i średnie przedsiębiorstwa z Słowacji, Estonii
oraz Malty.
Komentarze